Trądzik pospolity – Postępowanie dietetyczne

Trądzik pospolity to schorzenie skórne silnie związane z okresem dojrzewania. Zdecydowanie najczęściej możemy go zaobserwować u młodzieży i młodych dorosłych, rzadziej natomiast pojawia się u osób powyżej 30 roku życia. Po okresie dojrzewania trądzik występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn – występuje u około ½ kobiet w wieku 20 lat, ⅓ w wieku 30 lat i ¼ w wieku 40 lat.

Przyczyny powstawania trądziku

Na powstawanie trądziku wpływa wiele czynników – są to zarówno geny, hormony jak i styl życia. Proces powstawania zmian trądzikowych jest złożony, związany m. in. z nadmiernym rogowaceniem ujść mieszków włosowych, ich bakteryjnym zapaleniem Propionibacterium acnes czy hormonalną aktywacją gruczołów łojowych. Sposób odżywiania również wpływa na występowanie trądziku.

Stan naszej cery jest ściśle związany z działaniem układu hormonalnego. W powstawaniu trądziku istotną rolę pełni oś hormon wzrostu (GH) – insulina – insulinopodobny czynnik wzrostu (IGF-1) oraz nadnerczowe i gonadalne androgeny. Nieuregulowane poziomy testosteronu, DHT i estrogenów mogą wpływać na nasilenie zmian trądzikowych. GH odgrywa ważną rolę w homeostazie komórek naskórka. Jest on zaliczany do hormonów insulinotropowych – jego przedłużone wydzielanie prowadzi do wzrostu wydzielania insuliny przez trzustkę. Szlak insulinowy natomiast odgrywa bardzo ważną rolę w powstawaniu trądziku. Podwyższony poziom IGF-1 w surowicy związany jest z występowaniem i nasileniem zmian trądzikowych.

Indeks glikemiczny, a trądzik

Ważnymi aspektami diety przy problemach z trądzikiem są indeks glikemiczny (IG) i ładunek glikemiczny (ŁG) produktów i potraw. Pojęcia te odnoszą się do węglowodanów. Indeks glikemiczny wskazuje jak szybko rośnie stężenie glukozy we krwi po zjedzeniu danego produktu. Zgodnie z tą definicją produkty dzieli się na 3 grupy: o niskim (<55), średnim (55–69) i wysokim indeksie glikemicznym (>70). Produkty o wysokim indeksie glikemicznym stosunkowo szybko ulegają strawieniu, co związane jest z szybkim wzrostem, a następnie szybkim spadkiem poziomu cukru we krwi. Produkty o niskim i średnim indeksie glikemicznym nie powodują tak dużych wahań glikemii. Ładunek glikemiczny to zależność między indeksem glikemiczny a rzeczywistą zawartością węglowodanów w porcji – jest to bardziej miarodajny wskaźnik szybkości wchłaniania węglowodanów z pożywienia. Dieta o wysokim indeksem glikemicznym związana jest z hiperglikemią i hiperinsulinemią, dlatego niekorzystnie wpływa na nasilenie trądziku. Dieta o niskim indeksie glikemicznym natomiast wpływa na redukcję zmian trądzikowych, a także zmniejsza prawdopodobieństwo występowania nowych.

Na czym polega dieta o niskim indeksie glikemicznym? Jest to dieta na bazie produktów, których IG nie przekracza 55, ze sporadycznym udziałem produktów o IG 55-69. Ważny jest przy tym także sposób obróbki kulinarnej – posiłki nie powinny być rozgotowane czy zmiksowane. Makarony, ryż czy kasze najlepiej gotować al dente, a owoce i warzywa jeść ze skórką. Ważna jest odpowiednia kompozycja posiłków – w każdym z nich oprócz warzyw lub owoców powinny znaleźć się źródła białka (mięso, ryby, jaja, nasiona roślin strączkowych), tłuszczu (oleje roślinne, orzechy, ziarna) i węglowodanów złożonych (ciemne pieczywo, gruboziarniste kasze, makaron pełnoziarnisty). W diecie o niskim IG nie powinny pojawiać się wyroby piekarnicze z białej mąki, słodycze, słodkie napoje gazowane, soki owocowe, wafle ryżowe czy suszone owoce. Niektóre ze zdrowych produktów, na ogół pożądanych w codziennej diecie, również mają wysoki IG, dlatego ich udział powinien być ograniczony – są to m.in. gotowane ziemniaki, dynia, kasza kuskus i jaglana czy mocno dojrzałe banany.

Kolejnym ważnym aspektem diety w trądziku są kwasy omega-3. Wykazują one działanie przeciwzapalne, dzięki czemu zmniejszają ryzyko rozwoju trądziku m.in. poprzez obniżenie poziomu IGF-1 i zmniejszenie stanu zapalnego w mieszkach włosowych. Do omega-3 zaliczane są: kwas linolenowy (ALA), kwas eikozapentaenowy (EPA) i kwas dokozaheksaenowy (DHA). Kwas ALA znajduje się m.in. w orzechach włoskich, siemieniu lnianym, nasionach chia czy oleju rzepakowym. Kwasy EPA i DHA znajdziemy w tłustych rybach morskich, aby pokryć na nie zapotrzebowanie należy spożywać 200g łososia lub 400g pstrąga łososiowego w tygodniu. Jeśli nie jest to możliwe, zalecana jest suplementacja.

Czy nabiał wpływa na trądzik?

Jak natomiast wygląda sprawa z nabiałem? Według wyników niektórych badań spożywanie mleka wpływa na nasilenie trądziku. Jednym z tego powodów może być wzrost poziomu insuliny w surowicy po spożyciu większej ilości tego produktu. Mleko jest także bogatym źródłem IGF-1, a białko to stymuluje powstawanie androgenów w organizmie. Jest to związane z nasileniem produkcji wydzieliny łojowej, co prowadzi do powstawania trądziku. Odżywki białkowe zawierające białka serwatkowe również są powiązane z powstawaniem lub zaostrzeniem przebiegu tego schorzenia. Jeśli chodzi natomiast o przetwory mleka, takie jak sery czy fermentowane produkty mleczne, nie są one z reguły powiązane z powstawaniem czy nasileniem trądziku. Wręcz przeciwnie, obserwuje się pozytywny wpływ spożywania np. jogurtu na przebieg tego schorzenia. Jest to najprawdopodobniej związane z obecnością bakterii probiotycznych w tych produktach. Bakterie te biorą udział w procesach fermentacji, w wyniku których zawartość IGF-1 jest około czterokrotne obniżona w jogurcie w porównaniu z mlekiem. Okazuje się także, że ilość nabiału w diecie ma znaczenie – spożywanie jego dużych ilości może wpływać na powstawanie lub nasilenie trądziku. Mając problemy z tym schorzeniem, warto ograniczyć spożycie mleka, lub zastąpić je napojem roślinnym (zwracając jednak uwagę, aby był fortyfikowany w wapń). Nie zaleca się całkowitego wykluczenia nabiału z diety, warto jednak kontrolować jego ilości i samodzielnie obserwować jego wpływ na stan naszej cery. Fermentowane produkty mleczne, takie jak jogurty mogą korzystnie wpłynąć na przebieg trądziku, jest to jednak również kwestia indywidualna.

Kakao i czekolada to produkty, których spożywanie również często wiązane jest z powstawaniem i nasileniem trądziku. Badania w tym temacie są jednak niejednoznaczne i trudno określić ich wpływ na rozwój tego schorzenia. Tak jak w przypadku nabiału, warto jest zwracać uwagę na ich indywidualną tolerancję.

W ostatnich latach coraz bardziej zaczęto się również przyglądać zależności pomiędzy mikrobiomem a występowaniem trądziku. Okazuję się, że mikrobiom u osób z trądzikiem często jest mniej różnorodny niż u osób bez trądziku. Chociażby z tego powodu warto zadbać o mikrobiotę poprzez zdrową i zróżnicowaną dietę, można także rozważyć wprowadzenie probiotyków w formie suplementacji. Jak było wspomniane wcześniej, jedną z przyczyn rozwoju trądziku jest bakteria Propionibacterium acnes. Badania sugerują, że przyjmowanie probiotyków może wpływać na zahamowanie jej rozwoju poprzez wpływ na produkcję białek o przeciwbakteryjnych właściwościach, a także działaniu immunomodulującym. Przyjmowanie probiotyków w celu łagodzenia przebiegu trądziku wydaje się obiecujące, natomiast na tę chwilę nie ma określonych jasnych wytycznych i potrzebne są dalsze badania w tym zakresie.

Podsumowując, na powstawanie trądziku wpływa wiele czynników. Rozpatrując aspekty związane z naszą dietą, możemy nakreślić strategie wspomagające terapię tego schorzenia. Niektóre produkty mogą potencjalnie wzmagać rozwój trądziku – są to mleko, kakao i czekolada, a także produkty wysokoprzetworzone. Warto zwracać uwagę na ich indywidualną tolerancję, a w razie potrzeby ograniczyć lub wyeliminować z codziennej diety. Wiele dowodów wskazuje na to, że na przebieg trądziku korzystnie będzie wpływać dieta o niskim indeksie glikemicznym oraz prawidłowa podaż kwasów omega-3, warto jest także zadbać o różnorodną mikrobiotę.